divine tales

  प्रभ भावै बिनु सास ते राखै ॥ सन 1979 में आर्मी हैडक़्वाटर दिल्ली में, मैं ब्रिगेडियर के पद पर कार्यरत था। मेरे साथी ब्रिगेडियर जगमोहन सिंह आध्यात्मिक विचारों के व्यक्ति थे और वे भी हैडक़्वाटर पर नियुक्त थे। उनका कार्यालय मेरे कार्यालय के निकट ही था। एक अच्छे मित्र के नाते से प्रायः दोपहर के खाने पर वे मेरे पास आ जाते या फिर मैं उनके पास चला जाता था। आम तौर पर दोपहर का भोजन हम एक साथ करते और आध्यात्मिक वार्तालाप में ही उस समय को व्यतीत करते थे। एक दिन उनके साथ उनके डिप्टी कर्नल पी. सी. सोंधी भी मेरे कार्यालय में पहुँचे। इस हस्तक्षेप के लिए पहले तो उन्होंने क्षमा माँगी और फिर खाने में सम्मिलित होने के लिए  विनीत  इच्छा व्यक्त की। उनका कहना था कि वे भी आध्यात्मिक वार्तालाप का लाभ उठाना चाहते हैं। मैंने आदरपूर्वक उनकी इच्छा के प्रति ‘जी आइयाँ’ (स्वागत है) कहा और निवेदन किया कि उनके अब तक के जीवन काल में आध्यात्मिक स्तर पर यदि कोई घटना घटी है तो उसका वृतान्त वे हम से अवश्य सांझा करें। उनके साथ यह मेरी पहली मुलाकात थी। उन्होंने अपना एक अनोखा अनुभव हमें इस प्रकार सुनाया- मै...

   ਪ੍ਰਭ ਭਾਵੈ ਬਿਨੁ ਸਾਸ ਤੇ ਰਾਖੈ॥ ਦਾਸ 1979 ਵਿੱਚ ਆਰਮੀ ਹੈਡਕੁਆਟਰ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਗੇਡੀਅਰ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਬ੍ਰਗੇਡੀਅਰ ਜਗਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਇਕ ਧਾਰਮਿਕ ਖਿਆਲਾਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਸਨ ਉਹ ਵੀ ਹੈਡਕੁਆਟਰ ਵਿਖੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ  ਦਫਤਰ  ਵੀ ਮੇਰੇ  ਦਫਤਰ  ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੀ ਸੀ। ਇਕ ਚੰਗੇ ਦੋਸਤ ਦੇ ਨਾਤੇ ਅਕਸਰ ਉਹ ਦੁਪਹਿਰ ਦੇ ਖਾਣੇ ਸਮੇਂ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਆ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਜਾਂ ਫਿਰ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਚਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਅਸੀਂ ਦੁਪਹਿਰ ਦਾ ਖਾਣਾ ਇਕੱਠੇ ਹੀ ਖਾਂਦੇ ਸੀ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਬਤੀਤ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਸੀ। ਇਕ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਡਿੱਪਟੀ ਕਰਨਲ ਪੀ. ਸੀ. ਸੌਂਧੀ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮੇਰੇ  ਦਫਤਰ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ। ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਦੀ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਖਾਣੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਦਾ ਲਾਭ ਉਠਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ “ਜੀ ਆਇਆਂ" ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਜੇ ਕੋਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਉਹ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਇਹ ਮੇਰੀ ਪਹਿਲੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਇਕ ਅਨੋਖਾ ਅਨੁਭਵ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹ...

  ਸਾਧ ਸੰਗਤ ਜੀ ਮੇਰੇ ਬਾਬਾ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਜਿਹੜਾ ਪਹਿਲਾ ਨੇਮ ਸੀ ਉਹ ਸੀ ਕਿਸੇ ਕੋਲੋਂ ਕਦੇ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਮੰਗਣੀ।  ਬਾਬਾ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਤੁਰੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਇਕ ਚਾਦਰਾ ਓੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।  ਇਕ ਨਾਲਾ ਹੈ, ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਬੜਾ ਤੇਜ਼ ਚਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਹਿਬ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਗਏ, ਪਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇੰਨੀ ਦੇਰ ਨੂੰ ਪਿੱਛੋਂ ਦੀ ਇਕ ਹੋਰ ਜਣਾ ਆ ਕੇ ਉੱਥੇ ਨਾਲੇ ਤੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਕੇ ਨਾਲੇ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨ ਲੱਗਾ, ਦੇਖਿਆ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਤਰਫ਼, ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਨਾਲਾ ਪਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ ? ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਹਾਂ ਕਹੀ।  ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ਜੀ ਮੈਂ ਪਾਰ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਉਸਨੇ ਉਹ ਨਾਲਾ ਪਾਰ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਨਾਰੇ ਤੇ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹੀ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੇਰੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ। ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਉਹਦੇ ਵਲ। ਚਾਦਰ ਉੱਤੇ ਓੜ੍ਹੀ ਹੋਈ ਸੀ ਉਹ ਉਤਾਰੀ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਦੇਣ ਲੱਗੇ ਅਤੇ  ਫੁਰਮਾਇਆ- ਦੇਖ ਭਲੇ ਲੋਕਾ ਅਸੀਂ ਫ਼ਕੀਰ ਲੋਕ ਹਾਂ, ਦਰਵੇਸ਼ ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪਾਸ ਪੈਸਾ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ, ਆਹ ਸਾਡੇ ਪਾਸ ਇੱਕੋ ਚਾਦਰ ਹੈ ਇਹ ਚਾਦਰ ਤੂੰ ਲੈ ਲੈ।   ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਜਿਸ ਵਕਤ ਉਹ ਚਾਦਰ ਉਤਾਰੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਇਕ ਲੰਬਾ ਸਿੱਖੀ ਕਛੈਹਿਰਾ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।  ਉਸਦੇ ਮੁੱਖੋਂ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੀ ਨਿਕਲਿਆ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ ਸਿੱਖ ਹੋ ਤੇ ਉਹਦਾ ਜਵਾਬ ਬਾਬਾ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ- ਦੇਖ ਅਸੀਂ ਗੁ...

  साध संगत जी, मेरे बाबा नंद सिंह साहिब का जो पहला नियम था, वह था, किसी से कोई याचना नहीं करनी। बाबा नंद सिंह साहिब जंगल के बीच से गुजर रहे हैं। सिर्फ एक चादर ओढ़ी हुई है। रास्ते में एक नाला आ गया है, जो पूरा भरा हुआ है और बड़े तीव्र वेग से बह रहा है। साहिब खड़े हो गए। नाले को पार करना है। इतनी ही देर में पीछे से एक और व्यक्ति आकर उसी नाले के किनारे खड़ा होकर उस नाले को पार करने लगा। उसने बाबा जी की ओर देखकर पूछा कि क्या आपको भी नाला पार करना है? तो बाबा जी ने हाँ कह दी।  वह व्यक्ति कहने लगा- जी, मैं आपको पार करवा देता हूँ।    और उसने बाबा जी को वह नाला पार करवा दिया। पार किनारे पहुँचते ही उस व्यक्ति ने कहा- मेरी मजदूरी?  साहिब ने उसकी तरफ देखा, अपने शरीर पर ओढ़ी हुई चादर उतारी और उसे देने लगे।  साहिब उस व्यक्ति से कहने लगे- देख भले आदमी, हम फकीर लोग हैं, दरवेश हैं। हम अपने पास पैसा नहीं रखते। हाँ, हमारे पास एक चादर है। इस चादर को तुम ले लो।  जब देने के लिए उन्होंने वह चादर उतारी तो उस व्यक्ति ने देखा कि बाबा जी ने एक सिक्खी कच्छहरा (सिक्ख मर्यादित लम्बा कच...